“Adaptarse ás normativas supón un gasto, pero as melloras en benestar animal son positivas para a explotación”

SAT Arcicos, ubicada en Arcillá (Cospeito), é o exemplo dunha explotación leiteira familiar que aumentou de tamaño e se profesionalizou nos últimos anos, aumentando á produción e buscando un tamaño viable e acorde ás condicións de instalacións, man de obra e superficie agraria dispoñible.  

Moxen a día de hoxe 110 vacas en dous robots e entre 30 e 40 na sala de muxido da granxa do lado, que veñen de alugar a un veciño. A gandería conta con tres socios na actualidade: José Manuel González, a súa muller, Ana Piñeiro, e o seu pai, Luis González Vigo. Manuel ten 43 anos e fai máis de 20 que traballa na granxa, pero foi coa incorporación de Ana no 2019 cando decidiron ampliar o establo e montar os dous robots de muxido.

Ao ano seguinte, a través dun Plan de Mellora, fixeron os silos de formigón e instalaron tamén unha planta de separación de purín. A fracción sólida utilízana na cama das vacas, como material de recheo nos cubículos, mentres que a parte líquida almacénana nun depósito flexible, da marca Labaronne, para abonar con ela as pradeiras e as fincas do millo.

A partir do ano 2019 ampliaron as instalacións, robotizaron o muxido e melloraron o tratamento do xurro

“Eu penso que é unha boa solución para o purín, tanto desde o punto de vista medioambiental como económico. A parte sólida usámola toda para encamar e o líquido para abonar. Eu penso que incluso abona máis que da outra maneira”, considera Ana.

Benestar animal

Os últimos cambios na explotación estiveron relacionados co benestar animal, coa eliminación o ano pasado das zonas que tiñan aínda con parrillas, a instalación dunha cornadiza flexible e a reforma da zona do establo onde están as xatas en cama quente de palla.

“As normativas cando as aproban cabréannos a todos, porque case sempre supoñen un gasto para as granxas, pero moitas veces é algo bo para nós aínda que nos custe cartos, porque supón mellorar, como por exemplo eliminar as parrillas”, razoa Ana.

Os últimos cambios na explotación estiveron relacionados co benestar animal mediante a eliminación do emparrillado

Desde o ano 2010 non teñen tampouco trabadiza na zona das vacas en produción, polo que utilizan cando é necesario unha pequena manga instalada no lateral do establo para facer tratamentos ou inseminacións.

“Até o ano pasado no comedeiro tiñamos simplemente unha barra superior pero ao facer a reforma do pasillo de alimentación unha delas, no lote no que temos as xovencas paridas, cambiámola por un comedeiro flexible e nótase moito a diferenza. Nese comedeiro non teñen estorbos e poden realizar o xesto natural de levantar a cabeza ao comer e comen máis. Ese lote de primeirizas, que deberían comer menos, comen tanto como o outro, no que hai vacas adultas e é por iso, porque a ración é a mesma”, argumenta Manuel.

Pasaron de 30 a 46 litros de media

Movénse na actualidade nos 46 litros de media cunhas calidades do 3,73% de graxa e o 3,50% de proteína. A media de días en leite é de 183. A ración está composta por 28 quilos de silo de millo, 11 de silo de herba e 7 quilos de penso, máis os 6,5 que puntean como máximo nos robots segundo a produción de cada vaca.

Cambiaron de nutrólogo e fixeron modificacións na alimentación das vacas que lles permitiron subir uns 15 litros de media por vaca. “O nutrólogo que tiñamos antes case non viña por aquí e estabamos en medias de 30 litros no robot. As vacas problemas non tiñan, pero leite tampouco”, quéixase Ana.

Celega paga ben a proteína, por iso nos interesan sobre todo os litros e a proteína

Entregan o leite a Celega desde o ano 2017. “Antes estabamos en Pascual pero tiñamos pouca cota e como nos excediamos Pascual non nos levaba todo o leite ao mesmo prezo, polo que empezamos a vender unha parte a Celega. Primeiro vendiámoslle só o excedente, pero o prezo era similar e non nos esixía as mesmas condicións que tiña Pascual. Agora seguramente as cumpririamos sen maior problema, pero daquela aínda non tiñamos as reformas no establo feitas”, lembran.

Calidade de vida

Manuel e Ana teñen dúas nenas pequenas, Daniela, de 5 anos, e Ángela, de menos dun ano, polo que valoran a dispoñibilidade de tempo e a maior flexibilidade que os robots lles permite á hora de facer as disintas tarefas na explotación.

Puxeron os 2 robots no ano 2019, cando Ana se incorporou e naceu Daniela, e non descartan poñer un terceiro no futuro, aínda que Ana considera que, tendo en conta a falta de man de obra, é mellor ter menos vacas e mellor atendidas. “Menos é máis”, asegura, pero admite que “Manuel é moi soñador”.

A granxa aténdena coa axuda dun empregado

Recentemente veñen de coller a explotación dun veciño que está a carón da súa e na que están a muxir outras 30 ou 40 vacas na sala. “O que facemos é telas alí cando paren os primeiros 15 días e levalas tamén para alí para secalas. Así reducimos os problemas nos robots”, valora Manuel.

O de volver a muxir na sala tamén está a facer que descarten menos vacas e poidan aproveitar máis as vacas de desvelle mentres as engordan para que collan máis quilos e acaden máis valor.

Non estamos pola labor de ampliar, senón de gañar calidade de vida

Manuel está máis decidido a ir a polo terceiro robot, pero non para aumentar ao número de vacas totais en produción, senón para poder deixar de muxir na sala e repartir un pouco máis as vacas que agora teñen nos dous robots.

O de montar ou non o terceiro robot é algo que teñen aínda que valorar, igual que onde poñelo en caso de decantarse por instalalo, pero o que si teñen xa encargado é o arrimador, “para sacarnos algo de traballo”, insiste Ana. 

40% de animais cruzados

Fai 7 anos que SAT Arcicos empezou tamén a cruzar parte das súas vacas con seme montbeliarde e rojo sueco, seguindo o sistema Procross, para tratar de resolver os problemas que tiñan na granxa. “Había os problemas que teñen as frisonas, de patas, de mamites, e as producións daquela tampouco era esaxeradas, así que decidimos probar”, lembran. 

Empezaron cun lote pequeno e con certa precaución até ver resultados. “Manuel estaba decidido pero eu díxenlle ‘frea, non te tires, a ver se vai ser unha trapallada e temos que vender a metade da cuadra’”, recoñece Ana.

“Pero en canto empezaron a parir esas vacas xa nos convencemos”, admite hoxe. “Temos vacas cruzadas no establo que están en quinta lactación e que son unhas fenómenas producindo leite. Ademais, son vacas máis duras, que empreñan mellor e que dan menos problemas”, din.

Unha vaca cruzada se ten un problema enseguida recupera a produción; as pintas non

“Unha vaca pinta cando pare e vai subindo no leite se ten un problema a produción cáelle en picado e xa non se volve recuperar, mentres que unha vaca cruzada arrinca e é moito máis estable en toda a lactación, a produción mantense e se ten un problema enseguida a recupera”, asegura Manuel.

Cerca do 40% do rabaño son xa hoxe animais cruzados, unha porcentaxe que está a aumentar, aínda que seguen mantendo en pureza aquelas vacas frisonas que consideran de maior valor xenético. “As vacas frisonas igual son máis bonitas, pero á larga o que mandan son os números e para min as vacas cruzadas son máis rendibles. Unha vaca frisona perde moita condición corporal, estas non e deixan tamén máis cartos cando saen para o matadoiro”, valoran.

As frisonas tardamos máis en inseminalas despois do parto; as procross empreñan antes

Fan a recría necesaria para o reemprazo na propia granxa. Ao mellorar as instalacións lograron que as xatas medren máis e poder inseminalas antes. “Agora estamos inseminando con 13 meses, que até agora nunca o lograramos. Ao reformar esta zona do establo estamos vendo que arrincan moito mellor”, admite Manuel. A idade media ao primeiro parto sitúase na actualidade en 23,4 meses. Salientan ademais que “as xovencas cruzadas van mellor ao robot”.  

Encamado con compost dúas veces á semana

“Temos máis ou menos o mesmo custo que antes cando usabamos carbonato con serrín, porque o que gastamos en luz no separador é máis ou menos o mesmo que nos custaba antes o material, e as vacas penso que están agora moito mellor, porque as camas están sempre moito máis cheas, antes como tiñas que pagar o que botabas escatimabas un pouco máis”, recoñece.

Antes usabamos carbonato con serrín pero tiñamos problemas porque se nos atascaban os canais

Encaman con material novo por enriba dúas veces por semana e fan mantemento a diario, aínda que admiten que é un traballo que con robot de muxido se ve dificultado. “Sempre hai vacas deitadas, polo que á hora de facer as camas non é como cando as moxes na sala e están todos os cubículos baleiros”, di Ana.

O primeiro ano que cambiaron do serrín ao compost tiveron un problema de mamite e decidiron empezar a utilizar carbonato cálcico como secante e desinfectante. “Puxemos a funcionar o separador do purín no mes de decembro e o verán seguinte tivemos un brote de klebsiella. Non sei se foi por iso ou non pero botámoslle a culpa á novidade e empezamos a botar por enriba o cal. Non volvemos ter problemas”, conta.  

Co robot non podes entrar cunha gradilla todos os días porque molestas ás vacas cando están deitadas e baixas ao leite

Móvense ao longo do ano nun reconto celular medio de entre 180.000 e 200.000 células, polo que aseguran, en base á súa experiencia, que as camas de compost poden ser unha alternativa válida en granxas con robot de muxido, mesmo para lugares con alta humidade ambiental como é o seu caso, situados na Terra Chá a carón do río Miño.

80 hectáreas a millo, con problemas na última campaña de ensilado

SAT Arcicos traballa unhas 130 hectáreas de terreo, das que bota a millo 80. Este ano, ao igual que todas as explotacións da zona, tiveron moitas dificultades á hora de ensilalas debido á climatoloxía.

“Ensilamos una primeira tanda antes de que chovera. O millo ía algo verde pero preferimos metelo así e non ariscarnos a que empeorara o tempo. Pero despois xa empezou a chover e non se entraba nas fincas. Ao final, despois de moitas dificultades quedáronnos unhas 5 hectáreas sen recoller”, calculan.

Ademais, admiten que as terras quedaron destrozadas, o que se notará seguramente na seguinte colleita. “Este inverno non puidemos botar herba nesas fincas e cando haxa que labralas xa veremos como facemos”, din.

Tiñamos excedente de silo de herba do ano pasado, polo que optamos por non labrar as fincas do millo porque iamos xa moi tarde

A nivel forraxeiro temen tamén unha menor calidade do silo de millo que foi recollido en peores condicións. “O último silo botou aberto catro días mentres se facía porque a empresa de servizos chantábase nas fincas e traían a medios viaxes. Botámoslle inoculante, pero cando o abramos a ver como dan as analíticas”, advirte Manuel.

En canto ao silo de herba, solventaron cos excedentes que tiñan de anos anteriores a perda de produción das fincas nas que non puideron facer rotación tras apañar o millo. “Cando acabamos de ensilar o millo a mediados de novembro xa iamos moi tarde para botar a herba, porque ademais esta é unha zona na que hai moitas inundacións, así que decidimos non labrar herba este ano e resetearnos. Imos abonar e atender mellor as pradeiras permanentes que temos para sacarlles unha boa colleita e nas outras terras, se o tempo o permite, botar o millo antes”, explica Ana.

En canto á capacidade de almacenamento forraxeiro da explotación, necesitarían tamén facer dous silos máis de formigón. “Hai moita diferenza cando abres un silo de parede e cando abres un de trincheira ensilado na terra, porque as vacas cómeno moito peor. É unha obra que custa os cartos pero que se paga soa só co silo que acabas tirando”, razoa Manuel.