“A cabra é o mellor aliado para limpar o monte e mellorar o rendemento do gando vacún”

Entrevista a Koldo Osoro Otaduy, veterinario e investigador do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario do Principado de Asturias (SERIDA). Participou recentemente en Viana do Bolo na II Reunión de Outono da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes.

“A cabra é o mellor aliado para limpar o monte e mellorar o rendemento do gando vacún”

Koldo Osoro Otaduy

Volver recuperar os rabaños de cabras para controlar a matogueira que invade os montes galegos non suporía só unha forma máis económica e ecolóxica de reducir os incendios forestais que arrasan o Noroeste peninsular senón que tamén contribuiría a mellorar o pasto para o gando vacún e ovino, mellorando os seus rendementos.

Estas conclusións, apoiadas en estudos científicos, foron expostas recentemente polo veterinario e investigador do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario do Principado de Asturias (SERIDA), Koldo Osoro Otaduy na recente Reunión de Outono da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes, celebrada en Viana do Bolo (Ourense).

O teu relatorio levou por título “O desenvolvemento de Ganderías Beneficiosas: O minifundio non debería ser un problema”. Abordaches o problema do desaproveitamento da matogueira para o pastoreo do gando. Que potencial ten para a gandería?
Galicia, Asturias e Cantabria son as zonas da Península máis matorralizadas. Estas matogueiras sitúanse normalmente en solos poucos profundos e pouco produtivos para outras actividades, pero si idóneos para a produción de pastos e poden manter rabaños, fundamentalmente de pequenos rumiantes, unhas 6 a 10 cabras por hectárea. Está a perderse un enorme potencial de pastos e tamén un medio natural de prevención dos incendios forestais.

Cales son as especies arbustivas máis interesantes para a alimentación do gando?
Todas as especies de matogueira teñen limitacións, tanto de enerxía como de proteína. A práctica nosa é tratar de mellorar ao redor dun cuarto da superficie, se é para gando ovino ou caprino, e ao redor dun terzo da superficie, se falamos de gando vacún ou equino. Mellorámola con especies herbáceas que achegan produción e calidade, como os raigrás e o trevo branco, xa que os animais, sobre todo cando están en lactación, requiren de comunidades vexetais con maior valor nutritivo que as naturais ou espontáneas, cuxo contido en proteína non supera o 7-8%, a excepción do toxo, cuxos xermolos na primavera poden chegar ata un 17%.

Por tanto, con ese valor nutritivo da matogueira dificilmente pódese pensar en ningunha produción gandeira sustentable, e mesmo no mantemento dos animais por un período superior aos catro ou cinco meses.

Por tanto, é obrigado combinar as zonas arbustivas coas praderías para a alimentación do gando nestes sistemas silvopastorais…
Exactamente. Antigamente mellorábase unha zona arbustiva e cercábase a zona mellorada e temos visto que é un erro. Pola contra, convén integrar as zonas melloradas de pasto coas arbustivas e os animais, como son intelixentes, saben o que necesitan en cada momento. Por exemplo, a zona arbustiva achégalles minerais, fibras…etc. que necesitan. Na primavera os animais adoitan ter diarreas por pastar ese pasto tan verde e con tanta auga, mentres que se teñen a oportunidade de inxerir tamén algo de brezo, ou de xesta, ou outra matogueira máis lignificado esas diarreas non aparecen.

O pastoreo na matogueira é moi beneficioso para a saúde do vacún

Outro aspecto importante é o sanitario e o benestar dos animais. Nós comprobamos no SERIDA que as queirogas, as ericáceas en xeral, teñen na súa composición química uns taninos condensados que actúan como antihelmínticos contra os parásitos gastrointestinais, reducindo moi significativamente os parásitos nos animais, e por conseguinte o dano que lles provocan, e a necesidade de tratamentos con produtos farmacolóxicos.

Por outra banda, debido a que a presenza de devanditos taninos é baixa (6-8%, equivalentes en ácido tánico) en lugar de provocar efectos antinutricionais, tal como describen nalgúns traballos,  vimos que favorecen a síntese proteica a nivel ruminal.

Por que recomendas volver a rabaños mixtos para ganderías de carne en extensivo, sobre todo de vacas e cabras?
O caprino é unha especie que non compite coas outras, senón que ademais benefíciaas. Isto é así porque o caprino sempre pace as partes máis leñosas e lignificadas e deixa para as outras especies as herbáceas e de maior valor nutritivo, favorecendo o seu desenvolvemento ao rozar a matogueira. Desta forma, as ganancias das especies que pacen co caprino, sobre todo en vacún pero tamén en ovino, tenden a ser maiores que cando estas especies pastan soas. E isto sen ter que reducir o número de vacas e ovellas para meter as cabras, xa que non compiten polo pasto, senón que son complementarias.

Se en Nova Zelandia o seu ouro é o trevo, no Noroeste peninsular deberíao ser a cabra

O caprino no rabaño xoga unha función similar á do trevo na pradería. Se para os neozelandeses o seu ouro  é o trevo, para o noroeste peninsular deberíao ser a cabra.

A medida que as cabras van controlando as partes arbustivas nesas zonas mixtas de pradería e matogueiras, podemos ir reducindo a carga de caprino substituíndoas por ovellas, pero sempre mantendo algunha cabra.

En canto se pode cuantificar esa ganancia de peso?
Fixemos no SERIDA unhas probas de meter nunhas parcelas de raigrás e trevo, en zonas baixas, unha carga de 4,5 tenreiros añojos de 450-500 kg. de peso vivo por hectárea . Noutras parcelas similares contiguas, ademais dos tenreiros metiamos 2,5 cabras coas súas crías por tenreiro, é dicir 10 cabras e os seus cabritos por hectárea e sen reducir a carga de tenreiros. E isto traduciuse nun incremento do 15% nas ganancias de peso dos tenreiros, chegando a superar o 1,5 kg./día na segunda metade do pastoreo de primavera.

Isto foi posible porque as cabras comen as partes máis espigadas do raigrás, das gramíneas, pero non o trevo, de forma que a parcela converteuse nun trebolar que, como se sabe, é máis apetecible para o gando vacún e ten máis enerxía e proteína que o raigrás.

Cal sería a combinación óptima para unha zona cun 50% de pradería e un 50% de matogueira?
Poderiamos manexar un rabaño cun 65% de ovino ou vacún e un 35% de caprino. E a medida que aumenta a porcentaxe de matogueira incrementariamos a proporción de caprino e reduciriamos a de ovino, ou viceversa, na medida que diminúe a matogueira e aumenta a proporción de herbáceas.

Rabaño de cabras de Beealia na Serra de Meira.

Rabaño de cabras de Beealia na Serra de Meira.

Tamén desaconsellas a combinación de rabaños mixtos de cabalos e vacas..
Totalmente, porque en contra do que poidan dicir algúns, o gando cabalar é fundamentalmente herbívoro. O que fai é que cando hai pasto dispoñible cómese a vexetación herbácea e compiten coas vacas. Teñen unha capacidade de inxestión moi superior e mesmo pode chegar a pastar moi a nivel de chan, privando ao vacún de alimento. Por outra banda, o cabalar é moi ineficiente na transformación do pasto en carne comparando cos rumiantes.

Por iso, os cabalos deben manexarse en leiras separadas das vacas ou de forma secuencial: unha vez que o gando vacún teña pastado, nalgunha medida , a vexetación dispoñible de calidade, poderíanse meter aos cabalos para que limpen todo o que deixaron as vacas.

Como dixemos, o gando cabalar é moi ineficiente: come moitísimo e produce moi pouco e, por outra banda, o valor económico da súa carne é moi baixo. Esta é a realidade actual.

En Asturias o goberno rexional está a incentivar o pastoreo do monte con rabaños de cabras para reducir a matogueira e previr o risco de incendios forestais. Como están a ser os resultados?
Pois desgraciadamente non funciona e non se está promocionando como se debe. O certo é que o lobo é un inimigo para o desenvolvemento dos pequenos rumiantes, como cabras e ovellas. Hai unha guerra terrible entre os ecoloxistas, ou máis ben ecólogos, e os propios gandeiros.

O problema do lobo liquidámolo nas leiras do SERIDA cun peche de malla e un fío eléctrico pola parte exterior para evitar que se meta por baixo da malla. Por tanto, a malla debe de ir pola parte interior das estacas. Fan falta medidas para axudar economicamente nos valados e un maior control destes depredadores, e, sobre todo, unha xestión con ordenación para o aproveitamento eficiente e eficaz dos recursos dispoñibles.

Fai falta máis control do lobo para que cabras e ovellas poidan prosperar

Os limpadores do monte máis eficiente son os pequenos rumiantes, pero tamén son os máis sensibles a depredadores como o lobo e os raposos, que actúan sobre as crías.

Comprobamos que as cabras son capaces de reducir unha matogueira con 25 toneladas de materia seca por hectárea a 5 toneladas, e non só en altura, senón que a composición da materia seca varía significativamente: pasa dunha dominancia da vexetación leñosa a unha vexetación herbácea máis nutritiva.

Una idea sobre ““A cabra é o mellor aliado para limpar o monte e mellorar o rendemento do gando vacún”

  1. Sant-Iago Ortiz

    Por favor…. vaia galego: “tal como describense nalguns traballos ” (tal como se descreben…), “habemos visto” (temos visto), “en canto podese cuantificar esa ganancia de peso?” (en canto se pode contificar esa gañancia -ou ese gaño- de peso). E preferible escreber en español ou ingles antes que degradar o galego de tal xeito!ª

    Contestar

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información