Galego
O millo, tanto o de gran como o forraxeiro, é un dos principais cultivos a nivel mundial, cuns 170 millóns de hectáreas sementadas no mundo. En España o millo forraxeiro ocupa máis de 100.000 hectáreas, constituíndo a principal forraxe nas gandarías de vacún de leite en estabulación intensiva.
Neste sentido, e a poucas semanas de que se inicie a campaña de sementeira do millo, acertar nunha correcta fertilización é unha das claves, xunto á mellora xenética, para o éxito deste cultivo. A este respecto, Jaume Lloveras Vilamanyá, da Escola Técnica Superior de Enxeñaría Agraria de Lérida e ex-investigador do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), ofreceu nas últimas xornadas técnicas de Seragro unhas claves para lograr unha boa colleita.
A modo de introdución, fertilízase ou ou apórtanse ao solo os elementos fertilizantes que se extraeron cos cultivos e dos que o chan necesita dispor para permitir unha produción agraria sustentable ao longo dos anos.
Para o cálculo da fertilización adóitase distinguir entre a dose a aplicar do Nitróxeno, que é o elemento que o millo consome en maior cantidade e que, ademais, é móbil no chan, e os demais macronutrientes, basicamente Fósforo e Potasio, que non se consideran móbiles no chan, ou que o son moi pouco.
O punto de partida da fertilización do millo debe ser unha análise periódica de solo, para coñecer o nivel de fertilidade e o que está a pasar na parcela e as necesidades reais de fertilización. É unha ferramenta básica para unha boa fertilización e non debe considerarse un custo, senón un investimento que con frecuencia redunda nun aforro de fertilizante.
1) Necesidades de Fósforo (P)
Unha vez obtidos os resultados das análises de solo, é recomendable tomar as seguintes decisións:
-Se a presenza de fósforo é inferior a unhas 12 ppm (partes por millón), necesítase aplicar fósforo para corrixir os baixos niveis deste nutriente no chan, ademais da fertilización de mantemento para achegar as extraccións que realiza o cultivo.
-Con máis de 16 ppm: aplicase só fósforo de mantemento.
-Se no chan hai entre 24 ppm e 36 ppm hai que reducir a achega de fósforo na fertilización de mantemento.
-Con máis de 46 ppm de P non é necesario aplicar fósforo.
2) Necesidades de Potasio (K)
-Se as analíticas de chan dan menos de 125 ppm de Potasio necesítase aplicar este fertilizante para corrixir os baixos niveis deste nutriente no solo, ademais da fertilización de mantemento para achegar as extraccións que realiza o cultivo.
-Con máis de 125 ppm de K aplicase só potasio de mantemento.
-Entre 250 ppm e 350 ppm hai que reducir a fertilización de K de mantemento.
-Se o solo da parcela presenta máis de 350 ppm non é necesario aplicar potasio.
En Galicia, os resultados dos estudos realizados no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) revelan que é necesario axustar as doses en función das necesidades do millo forraxeiro e das análises de solo. Neste sentido, as ganderías galegas, sobre todo aquelas de maior carga gandeira, ao presentar unha elevada porcentaxe de parcelas con niveis altos de fósforo e potasio, poden economizar nestes fertilizantes.
3) Necesidades de nitróxeno:
O nitróxeno é o elemento mineral que o millo consome en maiores cantidades e, por riba, pódese perder con facilidade, sobre todo na súa forma de ión nitrato. Como consecuencia, se non se aplica de forma correcta, pódese reducir moito a eficiencia do seu abonado, incrementando o custo de produción e provocando contaminación ambiental.
Para calcular a dose de fertilización nitroxenada pódense empregar varios métodos, baseados moitos deles en investigacións de campo.
Algúns dos métodos que se utilizan son:
-O método de balance:
É o procedemento máis habitual. Este procedemento implica coñecer as entradas e as saídas de N do sistema. Para calcular a cantidade de N que se achegará ao cultivo mediante a fertilización, sumarase por unha banda o nitróxeno achegado pola mineralización do solo e o N residual do chan antes de sementar, e restarase esa cantidade ás extraccións do cultivo, as perdas do sistema e o nitróxeno residual despois da colleita (saídas).
Unha vez calculada a cantidade de N que é necesario achegar mediante a fertilización, é moi importante corrixila en función da eficiencia do abonado. Este parámetro pode ser moi variable (entre un 40 e un 80%), polo que o método de balance pode levar erros moi importantes na fertilización nitroxenada.
-Cálculo do Nitróxeno dispoñible no chan (N-NON3) antes do abonado de coberteira:
Esta estimación realízase antes de sementar o millo ou cando este alcanza o estadio de 4-6 follas.
Consiste en coñecer a cantidade de N dispoñible no chan en forma de nitrato
(N-NON3) e aplicar, en caso necesario, o nitróxeno restante en ata alcanzar os niveis de nitratos establecidos para unha produción obxectivo.
Estes niveis son específicos de cada zona e sistema de cultivo e calculáronse, grazas á investigación e mediante estudos de campo e relacionáronse coa produción de millo.
Nos regadíos de Cataluña e do Val do Ebro avaliouse que a cantidade mínima de N dispoñible no solo en forma de nitrato (N-NON3) máis nitróxeno fertilizante (que no seu conxunto denomínase N dispoñible) para alcanzar unha produción de 13 a 15 t de gran é duns 250 quilogramos a hectárea de nitróxeno.
En Galicia, os datos achegados polo CIAM para unha produción estimada de millo forraxeiro de 18 t/ha de materia seca, deben aplicarse sobre 180 kg/ha de N, 75 kg/ha de P2O5 e 200 kg/ha de K2O.
-Curvas de resposta:
En ensaios de campo aplícanse doses crecentes de N e obtense unha resposta da produción de millo, en función da cantidade de N aplicado.
A obtención destas curvas, moi ligadas ao tipo de solo e a un ambiente agrario determinado, permite coñecer a dose máxima -óptimo agronómico- por encima da cal o cultivo non ten resposta á fertilización nitroxenada. Tamén permite coñecer a dose que ofrece o beneficio económico máximo -óptimo económico-.
-Sensores ópticos aerotransportados:
Está a estenderse a súa aplicación por parte de empresas de servizos. Correlacionan os índices de vexetación obtidos con cámaras que utilizan diversas lonxitudes de onda, con aspectos da nutrición vexetal.
4) Os fertilizantes de liberación lenta ou con inhibidores non repercuten nun incremento da produción
Outros aspectos que afectan ou poden afectar á fertilización nitroxenada e á súa eficiencia son a uniformidade na aplicación do abono polas abonadoras, os fertilizantes de liberación lenta (inhibidores da nitrificación), ou o momento de aplicación, entre outros.
Nos últimos anos, o emprego de fertilizantes de liberación lenta ou con inhibidores da nitrificación mostraron incrementos na recuperación do Nitróxeno achegado nalgúns ensaios e unha diminución da liberación de gases de efecto invernadoiro, pero xeralmente non obtiveron incrementos nas producións de millo.
Tamén é preciso lembrar que nalgunhas zonas se recomenda priorizar o abonado de coberteira fronte ao de fondo, cando sexa posible. Con todo, en secaño, como é o caso de Galicia ou da Cornixa Cantábrica, haberá que achegar unha parte importante do nitróxeno en fondo, pois, se non chove, este nitróxeno non se poderá incorporar ao solo.
5) Os abonos orgánicos:
Nas zonas gandeiras non se pode esquecer o efecto fertilizante das dexeccións, cuxa eficiencia depende moito do momento e do modo de aplicación, así como do fertilizante co que se compara.
Por exemplo, estímase que a eficiencia do nitróxeno do xurro de porco aplicado en fondo é do 51% nas zonas de regadío do Val do Ebro, en comparación co nitróxeno aplicado en coberteira.
Outro aspecto a considerar no emprego de xurros é que a aplicación continuada de elevadas cantidades implica, a curto prazo, a acumulación de elevados niveis de fósforo nalgúns solos, co risco potencial deste elemento como contaminante.
Evitar a erosión:
Por outra banda, é necesario lembrar que o millo forraxeiro pode provocar unha importante erosión do solo no inverno se non se sementa un cultivo tras o ensilado e déixase o solo descuberto, sobre todo en zonas con pendente ou con elevadas choivas, como en Galicia. Un cultivo de inverno faise por tanto imprescindible para evitar a perda por arrastre do solo. E naquelas zonas con pendente, deberíase replantear o cultivo do millo, optando mellor por pradarías permanentes, que eviten a erosión.
